O irysach

Irys lub inaczej kosaciec to roślina kłączowa występująca w stanie dzikim na półkuli północnej w około 200 odmianach.  Z odmian dzikich w wyniku krzyżowania wyhodowano irysy szlachetne.  Nazwa angielska Bearded Iris (Tall Bearded Iris). Iris to podobno bogini tęczy – co tłumaczyłoby mnogość kolorów w jakich występują dzisiaj irysy.

Moją stronę poświęcam irysom bródkowym wysokim i średnim (niekiedy w polsce nazywanym Iris Germanica). Nie będę zajmował się tutaj irysami niskim (Iris Pumila), ani irysami niskimi bez bródkowymi ( Iris Siberica).

Występują również irysy cebulowe – o cebulce przypominającej cebulkę tulipana.  To jednak zupełnie inne rośliny.

Irysy bródkowe to rośliny wieloletnie (byliny), wymagające kilku zabiegów pielęgnacyjnych w sezonie wegetacyjnym. Odwdzięczają się pięknymi kwiatami umiejscowionymi na wysokich pędach. Widok kwitnącej kępy irysów jest dla miłośnika piękna a w szczególności naturalnego piękna kwiatów czymś trudnym do opisania. Również najlepszej jakości zdjęcia nie oddają pełni uczuć, dlatego zachęcam do odwiedzin i zobaczenia na żywo mojej kolekcji lub innych kolekcji zarówno w kraju, jak i zagranica podczas wiosennych lub jesiennych (Australia) wakacji.  Sezon kwitnienia (w Polsce południowo-wschodniej): 10 maja – 10 czerwca. Poszczególne odmiany zaczynają kwitnienie wcześniej (około 10 maja), lub później – około 20 maja, niektóre bardzo późno (około 30 maja), kwitnienie trwa średnio 2 tygodnie, niektóre odmiany kwitną dłużej nawet ponad 3 tygodnie (np. Habit). Moja kolekcja kwitła w tym roku od 20-go maja do 20 czerwca, ostanie kwiaty – do 25 czerwca. Powodem takiego opóźnienia była opczywiście zima - śnieg stopnieał dopiero 10-go kwietnia.

 

 Ilość odmian irysa bródkowego wysokiego grubo przekracza 3000. Każdego roku rejestrowane jest kilkadziesiąt kolejnych odmian, wiele pewnie nie jest rejestrowane.  W mojej opinii kombinacją kolorów irysom dorównują jedynie storczyki.  Współczesne irysy (wysokie) osiągają wysokość do 150 cm (średnio 100 cm) oraz kwiaty o wymiarach do 20 cm wysokośic i średnicy. Kolorystyka może przyprawić o zawrót głowy.  Mamy do czynienia z kwiatami o jednolitym kolorze: białe, żółte, pomarańczowe, różowe, niebieskie, granatowe, liliowe, fioletowe, brązowe, bardzo ciemne – prawie czarne, jak również z kwiatami o przenikających się kolorach, różnych kolorach płatków, koron, obwódek czy bródek.   Istnieją  typy kolorystyczne które próbują systematyzować kolory: np. BITONE, PLICATA, LUMINATA – nieco więcej informacji o tej klasyfikacji podaję w kolejnej zakładce.  

Również nazwy odmian irysów są niemniej fascynujące jak ich kolorystyka. Kilka przykładów: Cherubin’s Smile (Uśmiech Anioła), Who’s Your Daddy (Kto jest twoim tatą), Wishfull Thinking (Życzeniowe myślenie), Afternoon In Rio (Popołudnie w Rio), French Cancan (Francuski Cancan),   Dracula’ Kiss (Pocałunek Drakuli).

Każdy kto „wyprodukował” nową odmianę irysa, nadaje własna nazwę i rejestruje ją w American Iris Society, stąd takie bogactwo i pomysłowość nazw.

Nowe odmiany powstają w wyniku sztucznego krzyżowania irysów, proces ten nazywa się w literaturze amerykańskiej hybrydyzacją. Polega na przeniesieniu pyłku z kwiatu jednej odmiany do kwiatu innej odmiany. Jeżeli zapylenie powiedzie się, zapylony kwiat wytworzy torebkę nasienną  z nasionami nowej odmiany.  Na efekt hybrydyzacji trzeba będzie jednak jeszcze poczekać – nasiona należy lekko przesuszyć, zasiać w doniczce, siewki wysadzić do gruntu, dwa lub trzy lata  po hybrydyzacji powinny pojawić się kwiaty – dopiero wtedy będziemy mogli ocenić efekt naszych starań.

Dodam, iż prezentuję tutaj wiedzę którą nabyłem studiując literaturę amerykańską, strony internetowe amerykańskich, australijskich i francuskich producentów i stowarzyszeń irysowych oraz korzystając z rad i doświadczenia zaprzyjaźnionych  miłośników irysów. Amatorską uprawą zajmuję się od 12 lat, przetrwałem z moimi irysami powodzie i podtopienia (pięć razy pod wodą w jednym sezonie), czteromiesięczne susze bez kropli deszczu (sierpień – listopad 2011) oraz 6-ścio tygodniowy wyż rosyjski podczas  zimy 2011/2012 (minus 15 w dzień, minus 20-30 w nocy). Zdaję sobie jednak sprawę iż moja wiedza jest z pewnością fragmentaryczna i niekompletna. Zobowiązuję się  uzupełniać i modyfikować informacje w miarę gromadzenia nowych doświadczeń.

W mojej kolekcji posiadam około 500 odmian, Dokładnej ilości nie znam, jestem w trakcie inwentaryzacji.  Niektóre okazy utraciłem bezpowrotnie w latach 2010-2011,  podczas bardzo mokrych miesięcy letnich: czerwiec/lipiec. Część kolekcji znalazła się w tym czasie pod wodą w wyniku lokalnego podtopienia.  Większość irysów ma się jednak bardzo dobrze, moja mini plantacja rozrosła się do rozmiarów który zmusza mnie do udostepnienia nadmiaru sadzonek innym miłośnikom roślin, aby zrobić miejsce na nowe irysy.

Wszystkich zainteresowanych nabyciem nadwyżek irysów z mojej kolekcji zapraszam do zakładki KONTAKT.  Obecnie posiadam w ofercie większość z odmian przedstawionych w GALERII. W razie braku asortymenty, zaproponuję zamiennik.

Rodzaje irysów

Poznaj rodzaje irysów
oraz ich podział.

Amatorska uprawa irysów

Dział poświęcony uprawie irysów,
oraz ich pielęgnacji.

Moje irysy

Galeria moich irysów,
zdjęcia kilkuset gatunków
realizacja: